Εισαγωγή
Η πολιτιστική κληρονομιά αναγνωρίζεται και προστατεύεται στην Κυπριακή Δημοκρατία σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία, καθώς και βάσει ευρωπαϊκών συμβάσεων. Η ψηφιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, όπως έχει διαμορφωθεί για τους σκοπούς του ΣΑΑ, περιλαμβάνει μια σειρά από δράσεις, αποσκοπώντας στην ολιστική προσέγγιση του θέματος.
Πρωτίστως, οι δράσεις καταγραφής και ψηφιοποίησης αξιόλογων οικοδομών και υποδομών, ή άλλων στοιχείων ενδιαφέροντος, κρίνονται ως σημαντικές για την προστασία, διατήρηση και ανάδειξη της αρχιτεκτονικής μας κληρονομιάς. Παράλληλα, η δημιουργία μιας ενιαίας βάσης δεδομένων για τυπολογίες και για αυθεντικές αρχιτεκτονικές/ κατασκευαστικές λεπτομέρειες και τις αντίστοιχες προτάσεις συντήρησης/ αποκατάστασής τους, δύναται να χρησιμεύσει ως πρότυπο για τους μελετητές και να διευκολύνει το έργο τους, συμβάλλοντας ταυτοχρόνως στην ποιότητα των αποτελεσμάτων κατά τη διαδικασία αποκατάστασης.
Επιπλέον, καθώς η πολιτιστική κληρονομιά, συνδέεται και με άλλες αξίες, άυλες ή υλικές, η κλίμακα της ανάλυσης επεκτείνεται πέρα από το δομημένο περιβάλλον ώστε να περιλαμβάνει ολόκληρους παραδοσιακούς οικισμούς, φτάνοντας μέχρι και την ανάλυση του (πολιτιστικού) κυπριακού τοπίου το οποίο εμπερικλείει όλα τα υπόλοιπα.
Τα πιο πάνω αποτελούν (σχετιζόμενα) δεδομένα των οποίων η καταγραφή και ανάλυση δύναται να αποτελέσει τη βάση για τη σύνταξη και αξιολόγηση τομεακών και χωρικών πολιτικών. Με τη σειρά τους, οι κατάλληλες πολιτικές αναμένεται να συμβάλλουν στην επίτευξη φυσικής, οικονομικής και κοινωνικής ανθεκτικότητας, το οποίο αποτελεί και τον απώτερο σκοπό της Επένδυσης αυτής.
Στόχοι
Μέσω σχετικών Δράσεων αναγνώρισης, καταγραφής και ψηφιοποίησης της αρχιτεκτονικής και πολιτιστικής μας κληρονομιάς, επιδιώκονται:
• η ψηφιακή διατήρηση και ανάδειξη της αρχιτεκτονικής μας κληρονομιάς,
• η αξιολόγηση, η διαχείριση και η προστασία του κυπριακού τοπίου, και
• η υιοθέτηση λύσεων για τη βελτίωση των διαδικασιών λήψης αποφάσεων και των σχετικών κρατικών λειτουργιών.
Στόχος του έργου είναι τα ψηφιακά δεδομένα αναφορικά με την αρχιτεκτονική κληρονομιά και το τοπίο της Κύπρου να καταστούν προσβάσιμα, τόσο στους επαγγελματίες όσο και στο ευρύ κοινό, μέσω του Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος «ΙΠΠΟΔΑΜΟΣ» του Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως. Με τον τρόπο αυτό, επιτυγχάνεται η διευκόλυνση στην πρόσβαση και η ολιστική διαχείριση των σχετικών πληροφοριών και δεδομένων.
Προϋπολογισμός
Ο προϋπολογισμός της συγκεκριμένης Επένδυσης ανέρχεται στο €1,600,000 και χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, NextGenerationEU.
Δράση 1: Καταγραφή, αξιολόγηση και ψηφιοποίηση 4,000 αξιόλογων οικοδομών και ανάλυση 100 οικισμών της υπαίθρου
Α. 4,000 Αξιόλογες Οικοδομές
Μέσω σύναψης Συμφωνίας Πλαίσιο με Ανάδοχους/ Μελετητές, προβλέπεται η καταγραφή, αξιολόγηση και καταχώρηση δεδομένων στο Πληροφοριακό Σύστημα «ΙΠΠΟΔΑΜΟΣ» αναφορικά με 4,000 αξιόλογες οικοδομές σε παραδοσιακούς, αγροτικούς και αστικούς πυρήνες. Απώτερος στόχος είναι η έκδοση ομαδικών Διαταγμάτων Διατήρησης, ώστε να διασωθεί η τοπική αρχιτεκτονική κληρονομιά, αλλά και να διασφαλιστεί η συνοχή των παραδοσιακών πυρήνων.
Με την καταχώρηση των πληροφοριών στον «ΙΠΠΟΔΑΜΟ» και τον συνδυασμό τους με άλλα διαθέσιμα δεδομένα, αναμένεται να ενεργοποιηθεί και η δυνατότητα χωρικής ανάλυσης, ταξινόμησης και αναζήτησης στοιχείων για οικοδομές αρχιτεκτονικής κληρονομιάς (π.χ. βάσει συγκεκριμένης μορφολογίας, ιστορικής χρήσης, επιπέδων οικοδομής, κατάστασης οικοδομής, αξιολόγησης οικοδομής, ιδιόμορφων στοιχείων).
Β. 100 Οικισμοί
Μέσω της Συμφωνίας Πλαίσιο, προβλέπεται επίσης και η χωρική και περιγραφική ανάλυση 100 προεπιλεγμένων οικισμών της υπαίθρου, με σκοπό την αξιολόγηση και τον καθορισμό ορίων για εν δυνάμει δημιουργία Περιοχών Ειδικού Χαρακτήρα (ΠΕΧ).
Ο καθορισμός ορίων ΠΕΧ, βάσει του ειδικού κοινωνικού, αρχιτεκτονικού, ιστορικού ή άλλου ενδιαφέροντος ή χαρακτήρα που παρουσιάζουν, λαμβάνει υπόψη στοιχεία όπως η φυσιογνωμία της περιοχής, η αρχιτεκτονική, αρχαιολογική και πολιτιστική κληρονομιά, ο ιστορικός και περιβαλλοντικός πλούτος, η ύπαρξη ανοικτών και δημόσιων ελεύθερων χώρων, ο πληθυσμός/ απασχόληση/ οικονομικές δραστηριότητες της κοινότητας, το κυκλοφοριακό δίκτυο, καθώς επίσης το πολεοδομικό καθεστώς.
Απώτερος στόχος είναι η δημιουργία συγκεκριμένου πλαισίου προστασίας και ανάπτυξης των ΠΕΧ, για τη διαφύλαξη της φυσιογνωμίας και των ειδικών χαρακτηριστικών τους. Ειδικότερα, δύναται να συμβάλει στην προστασία του περιβάλλοντος, στον έλεγχο της ανάπτυξης, στον καθορισμό αξόνων παρέμβασης, στη διαμόρφωση προτάσεων για θεματικές δράσεις, στον καθορισμό προτεραιοτήτων για υλοποίηση δράσεων ή/ και έργων, και στην ποιοτική αναβάθμιση των συνθηκών διαβίωσης των κατοίκων.
Δράση 2: Ανάπτυξη διαδραστικού ψηφιακού χάρτη αξιολόγησης τοπίου
Δράση 3: Δημιουργία ψηφιακής βάσης δεδομένων με τυπολογίες και κατασκευαστικές λεπτομέρειες
Δράση 4: Επέκταση δυνατοτήτων «ΙΠΠΟΔΑΜΟΥ»